ပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာလ္ၚဵုတံဂှ် လံင်စုတ် အက္ခဝ်ကၟက်(န)တုဲ ပိုဒ်ကြိယာဂှ် ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်ရ။ သ္ၚဳကေတ် ပြယိုက် ဂတဝွံ သ္ဂောံတီကၠးဖ္ဍး။ ပိုဒ်ကြိယာ(ကှ်ေ၊ကေဟ်)မွဲ လဴထ္ၜးကဵုကၠာရ။ ပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာဝွံ (က) အက္ခဝ် မဒှ်တမ်ပိုဒ်ကြိယာဂှ်ရ ပ္ဍဲလအိတ်(က)အက္ခဝ်ဂှ် လံင်စုတ် လက်သန်ကၟက်(–ႝ) ဟွံသေင်မ္ဂး အက္ခဝ်ကၟက်(န)တုဲ ဒှ်အာ (ကၞေဟ်၊ကနေဟ်)။ (ကၞေဟ်၊ကနေဟ်)ဂှ် ဒှ် ပိုဒ်နာမ် မိက်ဂး။ (ကၞေဟ်၊ကနေဟ်၊ကနှ်ေ၊ကဏေဟ်၊ကဏှ်ေ) ဗီုပြင်မချူမရဴသာ်ဂှ် နွံတဴတၞဟ်ဟ်သာ်။ ချူဂွံ သီုဖအိုတ် ရ။ ၜိုန်ဂှ် မူရဴဗီုပြင်မဖှ်သာ်လဵုမွဲ ညးမချူတဴဂၠိုင်ညိရော ချပ်ဗ္စာတုဲ ချူကေတ်ရ။ ဒၞဲါဝွံ သာ်ဂှ်သာ်ဂှ် ချူမ္ဂး ဟွံဒး၊ ဟဂပ်ဝ်သ္ဂး။
နဲမဂွံပြံင်လှာဲ ဗွဲခမၞန် သၟဝ်ဝွံ သမ္တီကေတ်ညိ။ ပိုဒ်ကြိယာသၟေဟ်တံဂှ်လေဝ် နနဲသာ်ဝွံဟေင် ချပ် ကေတ်ရ။
ကှ်ေ၊ကေဟ် (သကမ္မကကြိယာ) = ပိုဒ်နာမ်
က + –ႝ + ေဟ် = ကၞေဟ်။
က + န၊ဏ + ေဟ် = ကနေဟ်၊ ကဏေဟ်
သမ္တီ။ လဂွံအဓိပ္ပါယ်ပိုဒ်နာမ် ဗွဲမဂၠိုင် ပ္ဍဲဒၞဲါဝွံ ဂွံ ကဵုအရာ၀တ္ထု မမိက်ကုမွဲမွဲဂှ် ဂၠိုင်၊ ဂွံ ကဵုပြ၀၊ ပူဂဵုဂှ် အောန်။
———————————————————————
ပိုဒ်ကြိယာ | ပိုဒ်နာမ်
———————————————————————–
ကေပ် ကၞေပ်၊ကနေပ်(နေပ်)
ကေမ် ကၞေမ်၊ကနေမ်၊ကဏေမ်
ကှ်ေ ကၞေဟ်၊ကနေဟ်၊ကနှ်ေ၊ကဏေဟ်၊ကဏှ်ေ
ကဝ် ကၞဝ်၊တၞဝ်၊ကနဝ်၊တနဝ်
ခေပ် ခၞေပ်၊ခနေပ်(နေပ်)
ဂဲ ဂၞဲ၊ဂနဲ
စ စၞ၊စန၊စဏ
စံင် စၞံင်၊စနံင်၊စဏံင်
စတ် စၞတ်၊စနတ်၊စဏတ်
ဇူ ဇၞူ၊ဇနူ
ဇာင် ဇၞာင်၊ဇနာင်
တက် တၞက်၊တနက်၊တဏက်
တင် တၞင်၊တနင်၊တဏင်
တာန် တၞာန်၊တနာန်၊တဏာန်
တိုန် တၞိန်၊တနိန်၊တဏိန်
တမ် တၞမ်
တောဝ် တၞောဝ်၊တနောဝ်
ဒက် ဒၞက်၊ဒနက်
ဒင် ဒၞင်၊ဒနင်
ဒါတ် ဒၞါတ်၊ဒနာတ်၊ဒဏာတ်
ဒန် ဒၞန်၊ဒနန်
ဒေါန် ဒၞေါန်၊ဒနောန်၊ဒဏောန်
ဒီု ဒၞီ၊ဒနီ
ဒဝ် ဒၞဝ်၊ဒနဝ်
ပံက် ပၞံက်၊ပနံက်၊ပဏံက်၊ပၞော်၊ပနော်၊ပဏော်
ပါ် ပၞာ်၊ပနာ်၊ပဏာ်
ပိုက် ပၞိက်၊ပနိက်၊ပဏိက်
ပံင် ပၞံင်၊ပနံင်၊ပဏံင်
ပုတ် ပၞုတ်၊ပနုတ်၊ပဏုတ်
ပေါတ် ပၞောတ်၊ပနောတ်၊ပဏောတ်
ပါံ ပၞာံ၊ပနာံ၊ပဏာံ
ပီု ပၞီ၊ပနီ၊ပဏီ
ပေဲ ပၞေဲ၊ပနေဲ၊ပဏေဲ
ပှော်၊ပေါဟ် ပၞောဟ်၊ပနောဟ်
ဗာ် ဗၞာ်၊ဗနာ်၊ဗဏာ်
ဗုတ် ဗၞုတ်၊ဗနုတ်၊ဗဏုတ်
ဗာန် ဗၞာန်၊ဗနာန်၊ဗဏာန်
ဗှ် ဗၞဟ်၊ဗနှ်(ဗၞုဟ်၊ဗနုဟ်)
ရတ် ရနတ်၊(နတ်)
လာ် လၞာ်၊လနာ်
လိုန် လၞိန်၊လနိန်
လီု လၞီ၊လနီ
လုဟ်(လန်) လၞုဟ်(လၞန်)၊လနုဟ်(လနန်)
သူ သၞူ၊သနူ၊သဏူ
သံက် သၞံက်၊သနံက်၊သဏံက်၊(သၞော်)
သာတ် သၞာတ်၊သနာတ်၊သဏာတ်
ကေပ် = ကၞေပ်၊ကနေပ်(နေပ်)
စဟာပ်တုဲဒှ် ခဏဂှ်ပၠန်၊ ဥဒကဖျာ် ဍာ်သၠိုင်ထဝ်သြန်၊ စုတ်ကွာဲလဝ်အဴ ဂွံကြဴတဲပၠန်၊ ဇဗၠုသွတ်နှေပ် ပေင်ဗာန်ကၠေပ်သြန်၊ ကွာဲဗလိဆက် ကောန်သၟီကြက်ဂန်။
(လိက်ကောန်သၟီပိ၊ မာံခစုန်အံက်)
ကေမ် = ကၞေမ်၊ကနေမ်၊ကဏေမ်
အသိတရု = တဝ်မြ၊ ကၞေမ်မြ။
ကှ်ေ = ကၞေဟ်၊ကနေဟ်၊ကနှ်ေ၊ကဏေဟ်၊ကဏှ်ေ
ညံင်ပူဂဵုမွဲ သၟိက်ဂွံအခဝ် ကှ်ေ အခဝ် ပ္ဍဲကာလဗတံ။ ကော် သၟာကၞေဟ်၊ စံင်ဗဂဵုလဝ် ပၞာင်၊ ကဵုကှ်ေ အခဝ်ရ။ ကှ်ေ အခဝ်ဂှ်တုဲ ပၞာင် ပၠိုတ်အာရ။ အခဝ်ကၞေဟ်ဂှ် ရဴမနွံတဴကီု။
(မိလိန္ဒပညှာ)
ကဝ် = ကၞဝ်၊တၞဝ်၊ကနဝ်၊တနဝ်
ပ္ဍဲခဏဂှ် သၟိင်အိန် ပၠးဒၟံင် တၞောဝ်တောဝ် ပ္ဍဲဒမင်ယန်။ ဂၞကျာ်သုဇာတာပၠန် ကဝ်ဒၟံင် တၞဝ်။
(ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနာ၊ ကျာ်ဇၞော်ကေတုမတဳ၊ ဘာခရိုက်သာံ၊ ဍုင်ရေဝ်)
ခေပ် = ခၞေပ်၊ခနေပ်(နေပ်)
(သ္ၚဳရံင် = ကေပ်၊)
ဂဲ = ဂၞဲ၊ဂနဲ
စှ်ေဍိုက်က္ၜင်ဟေင် ပြေင်ဇွောံမသ္အာ၊ ပ္ဍဲဂှ်မာလီ တီသကေဝ်ကျာ၊ ဇုက်ဂၞဲလဗိုန် ဒ္ၚဳတံင်ပ္တိုန် ယာ။
(လိက်ဗောဓိသတ်စှ်)
နူထာန်ဒၟံင်ၜိုပ်ထဝ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် မနွံ ဗၞတ်မွဲဇုက်ပြဲဂှ် သၟီအိန် ဒတဴဒၟံင်တုဲ၊ ဒၞဲါဂှ် သၟီအိန် ကဵုတဵုလဝ် တိုင်မွဲ၊ တိုင်ဂှ် သၟီအိန် ကဵုဂဲလဝ် မုဟ်မွဲဂှ် ဗိုန်တုဲ၊ နူဂှ် နဂပဝ်သ္တုံဂှ်ဟေင် သၟီအိန် သ္တပ်ဖျဴ ဇုက် ဒိုဟ်သၟဝ်ကျာ၊ စိုပ် ဒကဴဗာယပ် တဵုလဝ် တိုင်မွဲ၊ နူတိုင်ဗာယပ်ဂှ် သ္တပ်ဖျဴ ဇုက် ဒိုဟ်ဗၟံက် မှတ် ဒကဴဒိုဟ်ဨသာန်၊ ဒၞဲါဂှ် တဵုလဝ် တိုင်မွဲတုန်။ နူဂှ် သ္တပ်ဖျဴ ဇုက် ဒိုဟ်သမၠုင်ကျာ မှတ် ဒကဴအဂၞဲ၊ စိုပ် ဒၞဲါဂှ် တဵုလဝ် တိုင်မွဲတုန်။ နူဂှ် သ္တပ်ဖျဴ ဇုက် ဒိုဟ်ပလိုတ် မှတ် ဒကဴ နေရတိ၊ ဒၞဲါဂှ် တဵုလဝ် တိုင်မွဲတုန်။ နူဂှ် သ္တပ်ဖျဴ ဇုက် ဒိုဟ်သၟဝ်ကျာ မှတ်ပၚောံ တံဇုက်ပၠန်။ ပ္ဍဲကာလမမှတ်ပၚောံ တံဇုက်ပၠန်ဂှ် ကၠာဟစိုပ် တံဇုက်ညိ ဇုက်ဗၠဲဇမန်ဂှ် ဒကုတ်အာ၊ ဆဇုက် ဗၠဲမဒကုတ်အာဂှ် သၟီအိန် မဒိုအ်အာဟေင်။ ဒၞဲါဂှ် ဟိုတ်ဗၠဲမဒကုတ် မသ္ဂုတ်အာစိ ဗလိသ္ဂုတ် ညး မ္ဂးရောင်။ ဒၞဲါသၟီအိန် မတဵုလဝ် တိုင် မဂဲလဝ် မုဟ်ဇုက် မွဲဒိုဟ်တၞံဂှ် တိုင်ဂၞဲအိန် ညး မ္ဂး။ တိုင်ဂၞဲအိန်ဂှ် ဝိပတ်အာတုဲ ဗဗွဲကြဴ ဟိုတ်ဇြဲမဒှ်ဒၞဲါဂှ်စိ ဇြဲအိန် ညး မ္ဂးရောင်။
(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နသုဓမ္မ၀တဳရာဇာဝံသကထာ၊ စန္ဒကန္တာထေရ်၊ ဘာကြုင်စိင်)
စ = စၞ၊စန၊စဏ
ဣန္ဒဓုမ = စၞပၟတ်၊ စၟတ်ပရက်။
စနႝဟႝာပ် = စနလဟာပ်၊ စၞလဟာပ်။
စံင် = စၞံင်၊စနံင်၊စဏံင်
ကၠောန်တလာထဝ် အှော်ထဝ်ဗဳသ္တာ၊ ယိုက်ဇွဗြဴပၠန် ဗြဴရတ်ကညာ၊ ဇိုင်ဒဵုတလုဲ ပ္ဍဲဇိုင်ဂင်္ဂါ၊ စွံ သ္ၚိစဏံင် ဒမံင်အရာ၊ အလုံဍုင်ရး သ္အးသၟးဗဳသ္တာ၊ တိတ်စံင်ဇွကၠာ ဏင်္သာဒေဝဳ၊ ပ္တိုန်သ္ၚိစဏံင် ကၠံင်ဒၟံင်တွဳ။
(လိက်မိၝောံနန်)
အဏံတုန်ကီု သီုမိမၜါ၊ မယူတလာ စဳရေင်ဏာရ၊ အှော်ဗ၀ဝ်ထဝ် ပြေင်လဝ်သဗ္ဗ၊ ဋ္ဌာန် သ္ၚိစဏံင် စံင်ဇွကောန်ရ။
(လိက်မိၝောံနန်)
ဇွဂှ်တုန်စိ ပတိုန်သ္ၚိစၞံင်၊ စုတ်ပမတ်စံင် တူသလံင်တဴ။ (လိက်ဟတ္ထိပါလ)
စတ် = စၞတ်၊စနတ်၊စဏတ်
ဇကစၞတ်ၚေက်(ဇကကၞတ်ၚေက်၊) လေံစၞတ်က၊ စရံင်စၞတ်ဖျုန်(စရံင်ကၞတ်ဖျုန်။)
ဇူ = ဇၞူ၊ဇနူ
နူဂှ် ဒိုဟ်ဨသာန် ဒှ် သၟဝ်ကျာသု၀ဏ္ဏဟံသာ ပ္ဍဲထာန်ၜိုပ် ၚဳစတုဲ၊ ဒၞဲါဂှ် ၜိုပ် တိုန်ဇူလၟိုန်၊ သဗ္ဗညု စိုပ်တုဲ ဒၞဲါဝွံ ဓာတ်သော်မွဲ သ္တန်၊ ကျာ် ပျးဒိုဟ်လဝ်။ ထာန်ဂှ် ဟိုတ်မဒှ်ဇနူၜိုပ်စိ ဒဵုဟံသာ ညး မ္ဂးရောင်။
(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နသုဓမ္မ၀တဳရာဇာဝံသကထာ၊ စန္ဒကန္တာထေရ်၊ ဘာကြုင်စိင်)
ဟွံဂွံဇၞူ = ဟွံဇူ
ဇာင် = ဇၞာင်၊ဇနာင်
တလုန်တလုန် မသုန်ဟီုအာ၊ ကြိုက်သၟိက်ကဵုဒှ် တဝှ်သဘဴ၊ သၟိက်ဂွံဂေတ်ဂေင် ဂၚေင်ဇိုင်ဝါ၊ ဂၠဲါဇာင်စက ပတဴယာကြာ၊ သီုညးၜါအဴ အာတဴအနဳ၊ တြုံရပ်ဂွံဇၞာင် ကွာ်လဗာင်အာ၊ ဗြဴလေင် တိုင်ပရှ်ေ ကွာ်ပလေဟ်အာ၊ ဒ္ၚဳစိုပ်အာဟေင် ဇရေင်ဇိုင်လှာ။
(လိက်သာရဝါန်၊ အဂ္ဂဒိပ္ပ၊ ၁၁၁၈)
တက် = တၞက်၊တနက်၊တဏက်
ယင်ဍူင်အရိမဒ္ဒနပူရ် ရောဝ်မ . . . . . . တက် နတၞက်ဗိသေႝယ်ပန် ရ္ဂေားဒ။(ဇြိုဟ်)
(လိက်တၟအ်မန်သုဲသဳခုင်)
ထဝ်သြန်ကီု ဇကုမကီု ဆဗၞတ်ထနိက်ဇိုင်တြုံအဲ ဟွံဒး။ မူအဲ သ္ပ ကဵုထဝ်သြန်မရော။ အဲ ဟွံဒး ဂနပ်၊ လ္ပကၠုင်ဟီု။ အဲ ဟွံကလင် အရေဝ်မ၊ အမ္မရ ဂး။ ညးဂှ် ကၠုင်စကာ ညးတၟေင် ကဵုကၠုင်ပၠန်။ နနဲသာ်ဝွံကီု ထဝ်လ္ၚီလ္ၚီ ကဵုဏာ ဟီုဂး စေံဏေံ လှေံလှန် ဗွဲမလောန် ၜိုန်ဒှ်ကီု စိုတ်ဗြဴ ညံင်ကၞက် ညံင်တၟံဨကြက်ဂန်ကီု ကသဳဟွံမာန်ဟေင်။
(သ္ကေံဇာတ်မှုဟ်သဓ၊ ၁၁၉၃)
တင် = တၞင်၊တနင်၊တဏင်
တာန် = တၞာန်၊တနာန်၊တဏာန်
တိုန် = တၞိန်၊တနိန်၊တဏိန်
နိသေန = တၞိန်ဆု။ နိဿေဏဳ = ၝောံတၞိန်။
တမ် = တၞမ်
တောဝ် = တၞောဝ်၊တနောဝ်
ပ္ဍဲခဏဂှ် သၟိင်အိန် ပၠးဒၟံင် တၞောဝ်တောဝ် ပ္ဍဲဒမင်ယန်။ ဂၞကျာ်သုဇာတာပၠန် ကဝ်ဒၟံင် တၞဝ်။
(ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနာ၊ ကျာ်ဇၞော်ေကတုမတဳ၊ ဘာခရိုက်သာံ၊ ဍုင်ရေဝ်)
ဒက် = ဒၞက်၊ဒနက်
ဒင် = ဒၞင်၊ဒနင်
ညံင်ဆံက်ထုဲဟေင် ပ္ဍဲဒနင်ကၠာ၊ တံကၞတ်ဟေင် ဟွံတီသေင်ဟာ။
(လိက်သန္ဓိကလေင်ဇၞော်၊ အလုင်၊ ကွာန်လှာ၊ ၁၂၄၄)
ဒါတ် = ဒၞါတ်၊ဒနာတ်၊ဒဏာတ်
မူဂှ်ဗီုနဲ ကဲတိကမၠေတ်၊ လမာန်တံခဲါ မာတ်ထမာဲဗ္ဂေတ်၊ နကဵုဒနာတ် ပ္ကဴဒါတ်ရေတ်၊ ကၠာင်နုင် ထမာဲ စံင်ဍာဲဖကေတ်၊ နုင်ထမာဗ္စပ် ဟီုပညပ်ကေတ်၊ နုင်ထမာဲဆေတ် ခါဗၠေတ်အခိုက်၊ ဒကးပြောပ်ချာဲ လာဲဒှ်လက်ကၠိုက်၊ စဴဒှ်တိပၠန် လက်သန်ပဆိုက်။
(လိက်ဝိဓူရ)
ဒန် = ဒၞန်၊ဒနန်
ဒေါန် = ဒၞေါန်၊ဒနောန်၊ဒဏောန်
အရေဝ်ဒနောန် (အရေဝ်မလက်ဒေါန်။)
ဒီု = ဒၞီ၊ဒနီ
ခါမအာစိုပ် ပယဵုဍုင်ၜါဂှ် ပ္ဍဲနဳဂီုမွဲ ဖျေဟ် ဒနီရ။
(သၠပတ်မင်ဗၠာဲလၟေန်၊ ဗြဟ္မဒတ္တ၀တ္ထု)
ဒဝ် = ဒၞဝ်၊ဒနဝ်
ပတိစ္ဆန္နယောဂံ၊ န်ယာန်ကွဳသီုကၟဳသွဵုဒနဝ်ဂှ်။ မာပေတွာ၊ က္တဵုဗဒှ်တုဲ။ ကွဳဂှ် သီုသွဵုဒၞဝ် ဟွံဒး ဗြဲတ္ၚဲကျာ မိဂ္ဂး။
(တြာဲမှာဇနက်)
ပံက် = ပၞံက်၊ပနံက်၊ပဏံက်၊ပၞော်၊ပနော်၊ပဏော်
ကဉ္စုကဳ = ပၟင်ပၞံက် (ညးဇမၞော်မမင်မွဲမှံင်မသၟိင်။)
ပါ် = ပၞာ်၊ပနာ်၊ပဏာ်
ပနာ်သတ်။
ပိုက် = ပၞိက်၊ပနိက်၊ပဏိက်
ပၞိက်၊ ပဏိက်၊ ပြဏိက်၊ (ပိရ်နိက်၊ ပိ ႝနိက်)
ပံင် = ပၞံင်၊ပနံင်၊ပဏံင်
ယွံမၞးတံ မၞိဟ်ခါခဏဳ နွံမွဲရ ဂးတုဲ ကဵုဂၠံက် လိက်ရ။ ဒဵုပိဝါ ဒး မင်ဗၠာဲမိတ္တဝိန္ဒကဂှ်ရ။ ညးက္ၜင်တံဂှ် စန် ကဵုဒုန်ပဏံင်မွဲတုဲ ဖဳထောံကၠေံ ပ္ဍဲမှာသၟိတ်ဂှ်ရ။ ထောံကၠေံ မင်ဗၠာဲမိတ္တဝိန္ဒက ဂှ်တုဲ က္ၜင်ဂှ် ဂတဝ်အာတဴရ။
(ဇာတ်လောသက၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)
ကာလဂၠံက် လိက်ဂှ် ဒး မင်ဗၠာဲမိတ္တဝိန္ဒက သီုပိဝါရ။ ညး စုတ် ကဵုပနှံင်တုဲ ညး ဖဳထောံကၠေံ ရ။
(ဇာတ်မိတ္တဝိန္ဒက၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)
ပယုတ္တကစောရ = ကမၠတ်ပနံ။
ပယုတ္တကဓုတ္တ = လဗင်သၟုင်မဒှ်သကအ်။
ပယုတ္တပုရိသ = တြုံပနံ။
(ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်)
ပုတ် = ပၞုတ်၊ပနုတ်၊ပဏုတ်
နွံအသံတၠညးရာဇာဓိရာဇ် ဂကန်ကဵုပြုပြေင် ပၞာန်၊ ဂၠုင်ဆလာက္ၜင် ကဵုကောပ် ပသဲ ၃၀၀ ဂၠုင်၊ ဂၠုင်နွံပၞုတ်သီုရုပ်ရဴမစိစောန် ကောပ် သၠုဲ ၅၀၀ ဂၠုင်၊ ဂၠုင်ရုပ်လကိုဟ် သီုမရပ်လဝ်လွဟ် ၅၀၀ ဂၠုင်၊ သီုဖအိုတ် ဒှ် ၁၃၀၀ ဂၠုင်၊ ပအပ် ကဵုအမာတ်ထကိုပ်ပၞာန်တံ၊ တာံဗဵုဂၠိုင်အောန် ပရအ်ကဵုတုဲ။
(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ၊ ကျာ်ဇၞော်စန္ဒကန္တာ၊ ဘာကြုင်စိင်)
တုပ်ပၟာညံင်ပါန်မုတ် မထတ် စိုတ် သၟိက်ပုတ်တၠိုဟ် ဆုဇမၞော်ကီု၊ မုက်ပၞုတ်လေဝ် ကြဳ၊ ဂတေက်လေဝ် သွတ်၊ ဆုဂှ် ဇၞော်၊ ပါန်မုတ် သ္ဂောံတလိုဟ် ဆုဂှ် ဝါတ်သန်။
(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ၊ ကျာ်ဇၞော်စန္ဒကန္တာ၊ ဘာကြုင်စိင်)
ပေါတ် = ပၞောတ်၊ပနောတ်၊ပဏောတ်
ဒွါပဏောတ်။ (လိက်မိၝောံနန်)
မိင်လွဟ်တဲနာဲ ကျာံဗၠာဲသ္အဵုသ္အာ်၊ ပင်ကံလ္ၚာ် ဒ္ၚဳကွာ်ဂါံက္တဵု၊ ဂအဳလလောင် သလံင်သဂဵု၊ ရမျှာင်ဗလး ဇမၞးဂဂဵု၊ ပသာ်အၚပ် ကသပ်စိုတ်အဵု၊ ကောန်ကျာံမ္ၚဵု တွဵုတလသွဝ်၊ ဂတာဍာ်လမျုင် ဖၞုင်လမျိုဟ်သၟဝ်၊ ပန်လ္ၚီဍာ်ဂင် အဆင်ဇမောဝ်၊ အရံင်သာ်မြ ကျာံပၠဂတဝ်၊ ဇမၠိင်ကျာံမ တလလေံထဝ်၊ ဒစာံစှော်ပိ သာံဒံင်ဂ္ညိလဝ်၊ သတီုအဆတ် ပၞောတ်အစာဓဝ်၊ မံက်ဂတဝ်သာင် စိင်ဟာင်ဂတဝ်၊ ကောန်ကျာံအသဝ် ၜိင်ဂတဝ်သြဲ။
(လိက်မိၝောံနန်)
ပါံ = ပၞာံ၊ပနာံ၊ပဏာံ
အပုဏ္ဏက ကလာင်ကၠုင် လ္တူအကာသ၊ ညာတ် ရုပ်၊ မိင် ပါင်ဣရန္နတဳ မဒယှ်ေဂှ် ညံင်ပၞာန်(ပၞာံ)မဂြေန်လဝ် ကၞုဲ၊ ညံင်ကွိင်ပဉ္စသိက္ခ မဂြေန်လဝ် ကတောဝ်ဒေ၀တဴဂမၠိုင်၊ ညံင်ကွိင်ဥဒိုန် မဂြေန်လဝ် ကတောဝ်စိင်ဂမၠိုင်ရ။
(သ္ကေံဇာတ်ဝိဓူရ)
ကမာတ်အိုင်ဂှ် ကောံသၟဟ်မွဲဒွန်၊ ကၠုင်စသတ်ဇြဲ မွဲတ္ၚဲဟွံခၠန်၊ ၚာ်ဂှ်ညာတ်တၟုဲ တုဲဍေံချပ်ပၠန်၊ ဇၜိုတ်ဇြဲသၟတ် တတ်ဒုင်ကေတ်ပ္ညန်၊ တောံပဏာံပၠန် မွဲတန်ပလွဳ၊ တၞံဇြဲဂှ်ဆာဲ ဗ္ဒဲါဂၞံင်အနဳ၊ ရပ်ပဏာံဗိုန် ဂါံတိုန်ဒ္ၚဳဒ္ၚဳ၊ တိုန်ပါံလဝ်ကွေံ ဍေံမပလွဳ၊ ကမာတ်အိုင်ဆက် သက်သလှ်ေပ္ညဳ၊ ကေင်ဂွံစသၟတ် သတ်ဇြဲအနဳ၊ ပဝ်ကၠုင်စသၟတ် သတ်ဇြဲပေင်သ္အဳ၊ ပဝ်ဍုန်ဒးဗျာံ ပဏာံဂှ်ပ္ညဳ၊ ဒးဇိုင်သၞေင်အိုတ် ဂပိုတ်ချဳချဳ၊ ဍောင်တုဲသ္ၚဳ ဒ္ၚဳတိုန်ရပ်ရ၊ ဟိုတ်လွဳရိယ ညာဏနွံဂၠိုင်၊ မဂွံရပ်ဂိုင် ကၟာတ်အိုင်ထဝ်ဗာန်၊ ကၟာတ်အိုင်ပိဂှ် တုပ်သၟဟ်သၞောဝ်ဒါန်၊ ကောကောန်ၚာ်ပ္ညဳ လွဳဇၞော်ကွေံကြာန်၊ ဇြဲဇနူယာန် ကံရောင်ဟာန်ဇာ၊ ဇၜိုတ်ဇြဲဟာန် ပဏာန်မေတ္တာ၊ ထံင်ပါံလဝ်ဗျိုင် ကၟာတ်အိုတ်ကြုတ်ဏာ၊ မပဝ်ဂၠဲါအာ တူအကာသ၊ ဗွဲကြဴဍုန်ရော ဇြဲနိဂြောဓ၊ ဒးပဏာံဇာ မေတ္တာဒါန၊ ကၠံကဵုပဝ်ကီု အရီုကိလေသ၊ မတံင်ဂြဲပၠန် တဏှာရုပ္ပ၊ ကြဴဒးပဏာံ ဗိုန်ဗျာံစိတ္တ၊ အဲကဵုသၞေဟ်ဟ ဒါနနွံကွေံ၊ ဟွံဂွံလင်လး ဗလးကီုဟာ။
(လိက်ကောန်သၟီပိ၊ မာခစုန်အံက်)
မက္ကဋသုတ္တ = ဇၜိုတ်ပၞာံကၞုဲ။ (ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်)
ပီု = ပၞီ၊ပနီ၊ပဏီ
ယဲပၞီ။
ပေဲ = ပၞေဲ၊ပနေဲ၊ပဏေဲ
ပှ်၊ပှော်၊ပေါဟ် = ပၞဟ်၊ပၞောဟ်၊ပနောဟ်
ကပ္ပါသဖောဋဓနု = တ္ၚပန်တောဝ်၊ ပၞောဟ်ပန်ပှော်တောဝ်။
ဗာ် = ဗၞာ်၊ဗနာ်၊ဗဏာ်
ဒကုတ်ဗဏာ် ဍာ်ဟဒယ၊
ဗုတ် = ဗၞုတ်၊ဗနုတ်၊ဗဏုတ်
ညံင်ဗၞုတ် မက္တဵုဗဒှ် ပၟတ်ဂှ်ရ။ သဘဴဗနုတ် မက္တဵုဗဒှ် ပမတ်ဂှ် ညးဂှ် မတူကၠာရော။ ဇကု ဗၞုတ်ဂှ် မတူကၠာရောင်။
(ပြကိုဟ်တွံဓဝ်)
ဘမ = ဗွုတ်၊ ပၠံင်ဍာ်၊ ပွမဂေတ်၊ စက်ဗဝ်မှဝ်လၟာန်၊ ယဲ၊ ကြိယာဗၞုတ်ပၟတ်၊ ဇလနိဂီု၊ ဍာ်၊ ဒၞဲါဍာ်မဇွောဝ်။
အရုဏိ = ဆုဗွုတ်၊ ဗနုတ်ပၟတ်၊ ဗွုတ်ပၟတ်။
အာရကဏ္ဍက = ဗၞုတ်သပူပးတၞိင်၊ ဗၞုတ်သပူဗဗင်၊ သပူ၊ ပသဲဗုတ်ကဵုၜုန်မုဟ်ဂၠိင်။
(ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်)
ဗာန် = ဗၞာန်၊ဗနာန်၊ဗဏာန်
ထၜိုတ်ဗနာန်။
ဗှ် = ဗၞဟ်၊ဗနှ်(ဗၞုဟ်၊ဗနုဟ်)
ရတ် = ရနတ်၊(နတ်)
ရတ် ချောဲ နကဵုနတ်။
လာ် = လၞာ်၊လနာ်
ဟိုတ်နူဗြဲဇမၞော် လၞာ်တိ က္တဵုဒှ်။
ဟိုတ်နူလပှ် မထဗတ်လျတ်တဴ သြင် ဂၠိုင်ကဵုလှ်ေဂှ်ရ လၞာ်သြင်ၜဳ က္တဵုဒှ်။
လိုန် = လၞိန်၊လနိန်
တၠညးအံင်ဇဲယျဝွံ စိုတ် ဒြိုဟ်သ္ကာတ် ဒဇန်သဟာသဳလောန်သန်။ ဟွံဂိုဟ် လမျီုသတ်၊ ဟွံ ဆာန်သက်က်ရောင်။ ဂစိုတ်ကၠေံ ဂမှဳဂမၠိုင်တုဲ ဒဒှ်ဗဗေင်ပသဲသ္ၚာဖေဝ်ဂှ် ကေတ်ဏာရ။ ဒှ် သ္ၚာယာတ်ယန်တံဂှ် ပကၠေံ လၞိန်ဇိုင်ဖအိုတ်ရ။ လ္ၚဵု ပ ဖုန်၊ လ္ၚဵု ပ ဒဲါသ္ၚာ၊ လ္ၚဵု ပ ယာတ်ယာ။ သ္ၚာ ပြးဇး အလုံဍာ်ၜဳကြုင်၊ ဟီုအိုတ်ဟွံမာန်ရ။
(ပြကိုဟ်ရာဇာ၀င်မဒှ်တၞောဝ်ဒတောဝ်သၟိင်၊ ကျာ်ဇၞော်အစွောံ၊ ၁၁၂၈)
လီု = လၞီ၊လနီ
သဳလသမ္မပန္နော၊ ဍေံ။ သဳလဝါ၊ င်။ ကာယဿ၊ ဒဒက်တဴကာယဇကု။ ဘေဒါ၊ ဟိုတ်နူလနီ ကာယ။ ပရမ္မရဏာ၊ ဟိုတ်နူဂစိုတ် မဒးပြာပ်အာ ဘ၀ပလိုက်ဂှ်။ သုဂ္ဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ၊ န်ဍုင်သွဝ် မဒှ်သုဂတိဘုံဂှ်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပ္ဍံဂွံပြာပ်အာက္တဵုဒှ်ရ။
(တြာဲဝိသုဒ္ဓိမဂ်)
ဗမၞးလၟတံဝွံ ဍေံ ဒြိုဟ်စာ ဒဇန်ဇဟာသဳလောန်။ ဍေံ အာဟီုစ ကဵုလမာဲတုဲ လနီသဳလအဲ ဒးဒှ်အာပၠန်ရသွံ။
(သ္ကေံဇာတ်ဘူရိဒတ်)
အက္ခရဝိပတ္တိ = လနီအက္ခဝ်။ ဘောဂဗျသန = လၞီပိုည်ဒြပ်။
လုဟ်(လန်) = လၞုဟ်(လၞန်)၊လနုဟ်(လနန်)
သူ = သၞူ၊သနူ၊သဏူ
(၁) နသၞူ = နမဂွံသူစသြောံသ္ၚု။
(၂) ပန်သၞူမှာဇန် စှ်သဳဒန်သ္တိင်၊ တရဴသၞူဗျိင် ဇိုင်ဂၞိင်ဟေမ၊ ပ္ဍဲတၟံထပှ် သၞူဒှ်မူလ၊ ဗြဲမတ်ဒေံမ ဟွံဟဲရသၟီ။
(လိက်ဗြရတ်ဣဏင်ကင်ရဳ၊ မင်ရောဂေါ၊ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ၊ ၁၂၇၆)
ပန်သၞူမှာဇန် စှ်သဳဒန္တော၊ ဟေမ၀ဏ္ဏော တရဴအြသၟတ်၊ ပ္ဍဲတၟံထပှ် သၞူဗြဲဒှ်ဗၞတ်၊ ဗြဲစက္ခုမတ် ရာသ္တီဇတ်ရော။
သံက် = သၞံက်၊သနံက်၊သဏံက်၊(သၞော်)
ကဉ္စုက = ဇြုံသွံက်သၞံက်။
နိပ္ပေါက = သၞံက်ဇြုံ။ နိမ္မောက = ဇြုံသွံက်သၞံက်။
သာတ် = သၞာတ်၊သနာတ်၊သဏာတ်
(၁) သာတ် ဍာ်။ သၞာတ်မသာတ်ဍာ်ဂၠုင်။
(၂) သာတ် သၞာ်။ သာတ်ပ္တိတ် သ္ဇင်လွပ်။